قدس آنلاین- تکتم بهاردوست: ۲۵ اردیبهشت هر سالروز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی است. این شخصیت فرزانه سی سال از عمر خود را وقف نوشتن شاهنامه و حفظ زبان فارسی کرد. فردوسی و شاهنامه گفتنی های زیادی دارد که باید عمری به بلندای خلق این اثر در این خصوص گفت و شنید. به این بهانه با دکتر مهدخت پورخالقی، شاهنامه‌شناس معاصر واستاد تمام ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد به گفتگو نشسته ایم. وی یکی از اعضای انجمن ترویج زبان فارسی، عضو هیئت مؤسس فرهنگسرای فردوسی و کمیته اصلی بزرگداشت فردوسی است.
قدس آنلاین: خدمات فردوسی به حفظ زبان فارسی چه بوده است؟
پور خالقی: فردوسی برای زنده کردن و زنده نگاه داشتن زبان فارسی و همۀ ارزش های فرهنگی و فکری نهفته در آن ، سی سال عمرش را صرف کرده و خودش پاسخ این سؤال را داده است:
بسی رنج بردم در این سال سی عجم زنده کردم بدین پارسی
او نه تنها فقط زبان فارسی که (زبان دانش و فرزانگی) را نگه نداشته است. سیمرغ وار وهمچون پزشکی دانا و خردمند و روشن ضمیر و دلسوز ابتدا آن را از مرگ و نابودی نجات داده وعیسی وار در کالبد آن دمیده و آن را احیا کرده وسپس تیمار کرده و بهبود بخشیده است و برای تداوم بخشیدن به آن و نگاه داشت تاریخ پرشکوه و فر و فرهنگ و هویّت ایرانی و اسلامی- که زبان فارسی حامل همۀ آنهاست آن را به دست پرستاران دلسوز سپرده و خدای را سپاس که تا امروز همچنان سالم و پرتوان باقی مانده است.
پاسخ خردمندانۀ فردوسی به این پرسش اینگونه است: حفظ زبان میراثی گران بها است. فردوسی تخم سخن را پراکنده و کاخی بلند از نظم پی افکنده که از باد وباران گزند نمی یابد.
او پاسبان امین زبان و فر و فرهنگ ایرانی است. به قول بسیاری از دوستداران فردوسی او به زبان فارسی پیغمبرانه قدرت اعجاز داده است و شاهنامه اش گنجینۀ گزیده ترین یادگارهای فر و فرهنگ ایران و سند پرافتخار هویّت ملّی است.
قدس آنلاین: آیا فردوسی و شاهنامه در دنیا هم به مانند ایران شناخته شده است؟
پور خالقی: بله! وجود نسخه های خطّی متعدّد و نیز ترجمه های بی شمار شاهنامۀ فردوسی به زبان های مختلف دنیا همه نشان از امتیاز و اهمّیّت شاهنامه و تلاش ایرانیان و غیر ایرانیان برای حفظ و نگهداری این میراث گران بها دارد.
فردوسی هم تداوم بخش جریان شعر رسمی و هم پایه گذار و ادامه دهندۀ جریان شعر ملّی است؛ نهضتی برخاسته از وجدان متحوّل ایرانی.
قدس آنلاین: فردوسی بر شاعران پس از خود چه تاثیری گذاشته است؟
پور خالقی: تأثیر فردوسی بر شعرای پس از خود – چه آنان که دست به سرودن حماسه های ملّی و مذهبی زده اند و آثاری چون نظیر گرشاسپ نامه، فرامرزنامه، برزونامه، کوش نامه، بانوگشسپ نامه، آذربرزین نامه، شهریارنامه، بهمن نامه، جهانگیر نامه، سام نامه، خاوران نامه و حملۀ حیدری را به وجود آورده اند و چه آنان که ادامه دهندۀ جریان شعر رسمی بوده اند، انکار ناپذیر است.
قدس آنلاین: تا کنون چه کارهایی در جهت شناساندن بیشتر فردوسی به مردم انجام شده است؟
پور خالقی: تأسیس فرهنگ سراها در مناطق مختلف کشور، تأسیس مراکز و انجمن های ویژۀ فردوسی (خردسرای فردوسی، بنیاد فردوسی، بنیاد شاهنامه، بنیاد نیشابور و ...) برگزاری آیین های بزرگ داشت فردوسی در سراسر کشور و گاه در سطح جهانی، نهضت فردوسی پژوهی و تولید کتاب و مقاله و پایان نامه و تصحیح متن شاهنامه در مراکز علمی و پژوهشی و بویژه در مراکز دانشگاهی، اقتباس از داستان های شاهنامۀ فردوسی و تولید آثار ادبی برای کودکان و نوجوانان، تعاملات فرهنگی برخی رسانه ها در منعکس کردن فعّالیّت های علمی و فرهنگی حوزه های فردوسی شناسی و برگزاری همایش های بزرگداشت مقام فردوسی و... از جمله اقداماتی است که در جهت شناساندن فردوسی و اثر سترگ او صورت گرفته است.
وجود تصحیح های متعدّد نسخه های خطّی و نیز ترجمه های بی شمار شاهنامۀ فردوسی به زبان های مختلف دنیا نیز نشان از امتیاز و اهمّیّت شاهنامه و تلاش ایرانیان و غیر ایرانیان برای حفظ و نگهداری این میراث گران بها دارد.
قدس آنلاین: آیا نیاز به کار بیشتری در این زمینه هست؟
پور خالقی: تردید نیست! برای شناساندن پاسبان زبان فارسی و مرد بزرگ فر و فرهنگ ایران و اثر او که بی گمان گنجینۀ کهن ترین یادگارهاست، باید کارهای بیشتری صورت بگیرد. شاهنامه گزارش تاریخ و اساطیر و آیین ها و رسوم و فر و فرهنگ ایران است؛ کتاب خرد و دانشمندی و حماسۀ بشری است؛ آیینۀ تمام عیار هویّت ایرانی و به تعبیری شناسنامۀ قوم ایرانی است و فردوسی توانسته است بنیان گذار جریان فکری ای باشد که در عرصه های مختلف فرهنگ و هنر و ادب ایران تأثیر بگذارد.
می توان با هدف جلوگیری از خودباختگی فرهنگی شاهنامۀ فردوسی را در زمینه های مختلف فرهنگی، هنری، اجتماعی و بویژه مدیریّتی الگوی کار قرار داد. اجرای تآتر و ساختن فیلم های بلند و کوتاه و انیمیشن بر اساس شاهنامه و زندگی فردوسی، تهیۀ آلبوم های موسیقی با الهام و اقتباس از شاهنامه، ترویج آیین های نقّالی و پرده خوانی و نمایش های خیابانی، استفاده از نام های شاهنامه ای در نامگذاری اشخاص و اماکن، برگزاری جشن ها و آیین های شاهنامه ای در مراکز فرهنگی، استفاده از شاهنامه در کارهای هنری (تآتر، سینما، نقّاشی، معماری و...)، برپایی مجالس شاهنامه خوانی عمومی، حمایت از شاهنامه پژوهان داخلی و خارجی، تأسیس رشته ها و گرایش های تحصیلی در مقاطع مختلف و بویژه دکتری و ...می تواند در شناساندن فردوسی به جامعۀ ملّی و در سطح گسترده جهانی مؤثّر باشد.
قدس آنلاین: آیا شاهنامه در میان عوام هم جایگاهی همچون قشر روشن فکر و تحصیل کرده دارد؟
پور خالقی: بله. توجّه و خوگیری عوام با شاهنامه را در محافل پرشور نقّالی و پرده خوانی، مراسم زورخانه ای و پهلوانی و نقّاشی-های گرمابه ای و قهوه خانه ای هنوز هم در بسیاری از مناطق ایران می توان دید.
قدس آنلاین: آیا ثبت یک روز در تقویم ملّی به نام فردوسی برای شناساندن او و اثر گرانقدرش کافی است؟
پور خالقی: بی تردید خیر! این کار ارزش ویژه و بشکوه خود را دارد، امّا ثبت روزی در تقویم ملّی برای شناساندن بزرگ مردی که پاسبان امین زبان فارسی و فرهنگ ایرانی است و شاهنامه اش سند هویّت ایرانی و گنجینۀ کهن یادگارهای شکوهمند روزگاران دیرین فر و فرهنگ ایرانی است، کافی نیست.
قدس آنلاین: رسانه ها تا کنون چه قدر در ترویج فردوسی پژوهی و شاهنامه دوستی مؤثّر بوده اند؟
پور خالقی: اگر منظور رسانه هایی مثل رادیو و وتلویزیون و روزنامه است، باید بگویم متاسفانه فعّالیّت های موثر و هدفمندی صورت نمی گیرد! اگر رسانه های کتاب و مجلّه های علمی و پژوهشی و مقالات را در نظر بگیریم، نهضت فردوسی پژوهی و تولید کتاب و مقاله و پایان نامه و تصحیح متن شاهنامه در مراکز علمی و پژوهشی و بویژه در مراکز دانشگاهی -در سال های اخیر- چشمگیر بوده است.
انتهای خبر/
نظر شما